De binnenvaart en de short sea scheepvaart zetten de eerste voorzichtige stappen naar een volledig emissievrije aandrijving via waterstof. Dat blijkt uit een inventariserend onderzoek, dat het Expertise en InnovatieCentrum Binnenvaart (EICB) in opdracht van de ministeries EZK en IenW heeft uitgevoerd. Er zijn in Nederland circa 20 innovatieve projecten op dit terrein gaande. De eerste concrete demonstratieschepen met waterstof-aandrijving komen naar verwachting in 2021 in de vaart.
Nederland is, samen met Noorwegen, koploper met de ontwikkeling van waterstof als energiedrager voor de scheepvaart. Er worden verschillende technieken als energiedrager ontwikkeld: waterstof in gasvorm, waterstof in vloeibare vorm en waterstofdragers (zoals LOHC en het poedervormige natriumboorhydride). Het is nog niet duidelijk welke energiedrager hiervan favoriet zal worden. Naast de kosten zijn ook de veiligheidsaspecten hierbij een bepalende factor.
In het rapport omschrijft EICB een aantal voorbeeldprojecten, waar de overheid via verschillende nationale en Europese subsidie-instrumenten aan bijdraagt. Over het algemeen is de toepassing van waterstof nog een kostbare aangelegenheid. Naarmate de techniek en de markt zich verder ontwikkelen, zal er richting 2030 mogelijk een gunstiger perspectief ontstaan op een kosteneffectieve toepassing. Uit het rapport blijkt dat individuele schippers niet alleen voor grote investeringsopgaven staan, maar ook nog onzekerheden kennen waar het gaat om bunkerinfrastructuur en internationale regelgeving. EICB breekt een lans voor een meer collectieve aanpak, bijvoorbeeld per corridor.
150 zero-emissie schepen in 2030
Verschillende marktpartijen zijn onlangs gestart met het aanbieden van batterij-elektrische energie voor de binnenvaart. De ontwikkeling van waterstof-elektrische aandrijving biedt een tweede emissievrije oplossing. Het kabinet streeft in 2030 naar tenminste 150 volledig “Zero Emissie” schepen in de vaart, op een totale vloot van circa 5.500 binnenvaartschepen.
Het kabinet zet stevig in op de ontwikkeling van waterstof als energiedrager. Eind maart publiceerde minister Wiebes de Kabinetsvisie Waterstof. Daarin wordt ook genoemd dat de toepassing van waterstof in de sector mobiliteit – en daarbinnen vooral het zwaardere vervoer, waaronder de binnenvaart – een belangrijke impuls kan geven aan het ontwikkelen van de markt voor waterstof als energiedrager.
Op 24 april heeft de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit een aantal maatregelen aangekondigd om de uitstoot van stikstof terug te dringen. Een van deze maatregelen betreft het beschikbaar stellen van €79 mln voor vergroening van binnenvaartschepen.
Deze maatregel gaat uit van het plaatsen van SCR-katalysatoren op bestaande motoren van binnenvaartschepen om de stikstofuitstoot van de motor terug te brengen. Per schip kan hiermee een stikstofreductie van ruim 80% worden bereikt. Hiertoe wordt de subsidieregeling die wordt opgesteld in het kader van de Green Deal Zeevaart Binnenvaart en Havens uitgebreid. De verwachte kosten voor het Rijk bedragen 79 miljoen euro. In 2030 wordt hiermee naar verwachting 4,2 mol/ha/jr bespaard.
Stikstofreductie
Aangezien dit budget beschikbaar wordt gesteld in het kader van de structurele aanpak van de stikstofproblematiek, is de maatregel slechts gericht op het terugdringen van de stikstofemissies van de motor. Roetfilters vallen daarmee in beginsel buiten deze maatregel, net als het plaatsen van een compleet nieuwe Stage V motor. Het budget dat al beschikbaar was binnen de Green Deal Zeevaart Binnenvaart en Havens (€15 mln) kan wel voor dergelijke toepassingen worden ingezet.
Over de openstelling en de condities van deze regeling is op dit moment nog geen informatie beschikbaar. Zodra meer bekend is, zullen wij dit bekend maken via onze communicatiekanalen.
Het project “Breakthrough LNG deployment in Inland Waterway Transport” nadert een succesvol einde. Onder leiding van het EICB heeft het projectconsortium in vier jaar tijd drie LNG aangedreven schepen en één LNG-bunkerstation opgeleverd. Gedurende het project zijn belangrijke inzichten vergaard over ontwerp, inbouw en gebruik van LNG-installaties aan boord van binnenvaartschepen.
De performances van zowel de schepen als het bunkerstation worden gedurende een periode van zes maanden getest. Het eerste pilot testrapport van het schip De Werkendam is inmiddels gepubliceerd en te vinden op de projectwebsite: https://lngbinnenvaart.eu. De laatste pilot periode zal eind juni 2020 afgerond worden. Alle testrapportages, van zowel de schepen als het bunkerstation, zullen medio 2020 gepubliceerd worden op de projectwebsite.
E-learning Het project heeft verder een aantal korte videomodules ontwikkeld, waarmee binnenvaartondernemers op een laagdrempelige manier inzicht kunnen krijgen in de praktische zaken rondom de toepassing van LNG in de binnenvaart. De modules behandelen vier onderwerpen:
Het project NOVIMAR (voluit NOVel Iwt and MARitime transport concepts) is inmiddels halverwege de projectduur. In dit project, dat wordt gefinancierd vanuit Europese H2020-middelen, staat de ontwikkeling van een nieuw logistiek concept rondom de ‘vessel train’ centraal: een konvooi van schepen, waarvan het voorste schip als leider fungeert en dat de snelheid en koers bepaalt. De schepen daarachter volgen automatisch via een elektronisch besturings- en communicatiesysteem. Daardoor hebben zij minder of misschien in de toekomst zelfs helemaal geen bemanning nodig.
Tijdens de mid-term conference op donderdag 21 november in Brussel is de balans van het NOVIMAR project opnieuw opgemaakt. De aanwezigen luisterden onder meer naar Robert Hekkenberg, universitair hoofddocent bij de TU Delft, en Arno Bons, senior projectmanager van MARIN. Zij stonden uitgebreid stil bij de economische haalbaarheid van het concept en de achterliggende techniek. Er was ruime gelegenheid tot het stellen van vragen. Het project ligt goed op koers en in de randvoorwaardelijke sfeer was de welwillendheid waarmee verzekeraars de geschetste innovaties tegemoet traden reden voor optimisme met het oog op sociale acceptatie.
Onlangs zijn bij projectpartner MARIN realistische simulaties met de vessel trains uitgevoerd. Ervaren schippers namen daarvoor plaats op de brugsimulator. Doel was om het controlesysteem uit te testen onder verschillende scenario’s. Nu nog op het droge, maar volgend jaar op het water wanneer eind 2020 de demonstraties zullen plaatsvinden. Wil je hierbij zijn, dan kun je je aanmelden via www.novimar.eu/community.
De coördinatie van NOVIMAR ligt in handen van NMT. EICB speelt een rol als werkpakketleider van de disseminatie en communicatie-activiteiten.
Op 27 en 28 november vindt in Luik het Riverdating event 2019 plaats. Onze projectpartners van Smart Track 4 Waterway kijken ernaar uit u te verwelkomen op stand AC 24! Hier krijgt u een update over end-to-end visibility van goederen in de logistieke (binnenvaart-) keten.
Voor het Europese innovatieproject NOVIMAR neemt EICB de communicatie-activiteiten voor haar rekening. Het samenwerkingsproject omvat 22 partijen, waaronder de Universiteit van Belgrado. Ons team brengt regelmatig een bezoek aan de partners om te laten zien wat er zoal gebeurt binnen het project.
Igor Bačkalov levert een waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van het vessel train concept met zijn kennis en kunde omtrent ship safety. In deze video legt hij uit op welke wijze het project bijdraagt aan de ontwikkeling van nieuwe academische kennis.
Wil je meer video’s zien? Kijk dan eens op www.novimar.eu voor de laatste updates.
